Historische route in het teken van de bevrijding in 1945
Bij het geboortehuis van Corrie Volkers-Schouten aan de Baron van Nagellstraat tussen Barneveld en Voorthuizen staan verschillende medewerkers aan de historische route. Van links naar rechts zijn dat Henk van Drie, Dirk Fietjé , Harold Bergers, Timo Pronk, Gert Jan van Elten, Richard Brand, Corrie Volkers-Schouten, Gijs Donkersteeg, Joop van Veldhuizen en in militair tenue: Dirk van Hierden. De vroegere woning van Volkers-Schouten is één van de locaties in de route. De kogelgaten zitten er nog in de muur.
Foto’s:
Gemeentearchief Barneveld en Jan Pit
,,Het is een geweldig heftige strijd geweest, vooral bij Otterlo en rondom Voorthuizen”, memoreert Voorthuizenaar Gert Jan van Elten, zelf ooggetuige van destijds. ,,In Voorthuizen zijn veel huizen beschoten, vooral in de Kerkstraat. Bij Prinsenkamp is een twintigtal boerderijen kapot geschoten of in brand gestoken. Rondom Voorthuizen zijn heel veel slachtoffers gevallen, zowel van Duitse als Canadese kant. En vergeet ook vooral de Nederlandse slachtoffers niet. Wat veel mensen bijvoorbeeld niet weten is dat de Canadezen, hoewel ze natuurlijk onze bevrijders zijn geweest, ook regelmatig op Nederlanders schoten. Eigenlijk schoten ze, ter zelfbescherming, vaak op alles dat bewoog.”
Indrukwekkende verhalen van verschillende ooggetuigen heeft de stichting afgelopen tijd op video verzameld voor het nageslacht. ,,Want om je echt een goed beeld te geven van wat er allemaal is gebeurd, moet je de verhalen van de mensen zelf horen. Dat maakt indruk. Door de gesprekken op te nemen, blijven ze daarnaast bewaard voor de toekomst.”
Vijfenzestig jaar na de bevrijding wil Van Elten in de week rondom bevrijdingsdag deze barre aprildagen opnieuw ter verbeelding laten spreken, door zogenoemde ‘tankroute-ritten’. ,,Langs de route die de Canadezen met hun tanks volgden hebben we op ruim twintig locaties waar flink gevochten is bewoners en ooggetuigen bereid gevonden daar iets over te vertellen aan bezoekers. Met historische militaire voertuigen, die beschikbaar gesteld worden door de verenigingen War-Horses, Keep them Rolling en Green Sparks, kunnen belangstellenden verschillende routes rijden. Gevechtslocaties zijn te herkennen aan vlaggen of borden die we her en der neerzetten. We hebben ook tolken, zodat de Engelstalige bezoekers ook kunnen meeluisteren. Die bezoekers verwachten we, omdat rond Bevrijdingsdag in Voorthuizen veel Canadese oud-strijders uitgenodigd zijn voor de taptoe in Voorthuizen. Wellicht willen zij ook aan familieleden wel de plekken laten zien waar zij vroeger gevochten hebben.”
Al is er hier en daar inlevingsvermogen voor nodig, op sommige plekken zie je volgens Van Elten nog steeds, na 65 jaar, de kogelgaten in de muur. ,,Als je erop gewezen wordt en je kent het verhaal erachter, dan pas komt het tot leven. Feit is dat de bevrijding van Voorthuizen een belangrijke strategische zet is geweest om zo de linie van Arnhem tot Harderwijk af te sluiten en zo te voorkomen dat Duitsers uit de regio Oost-
Veluwe tot achter de oude Waterlinie bij Amersfoort konden vluchten. Daarom waren de gevechten hier zo fel.”
De tankroute wordt mogelijk voor het eerst opengesteld op zaterdag 17 april, speciaal voor middelbare scholieren en burgers die het traject die dag vanaf 9.00 per fiets kunnen afleggen. ,,Of dat op die zaterdag wordt is nu nog niet bekend, daarover gaan we nog in gesprek met docenten geschiedenis.” Begin mei start de officiële bevrijdingsweek. Vanaf maandag 3 mei tot en met zaterdag 8 mei is de route door iedereen te volgen in historische militaire vervoermiddelen of per auto. De routes starten en eindigen bij Brasserie Buitenlust in Voorthuizen. ,,Dagelijks houden we daarnaast van maandag tot en met vrijdag ‘s ochtends bijeenkomsten in de gereformeerde kerk, met videopresentaties, verhalen van ooggetuigen uit de omgeving van Voorthuizen, orgelspel en het zingen van volksliederen. Er is voor de bezoekers in de pauzes ruim de gelegenheid met elkaar kennis te maken en ervaringen of souvenirs uit de oorlog uit te wisselen. In Brasserie Buitenlust is deze dagen met medewerking van Stichting Oud Barneveld een tentoonstelling ingericht met allerhande drukwerk, voorwerpen en militaire attributen uit de tijd van de bevrijding, zoals Duitse en Canadese legermotoren en zelfs een kanon.”
Om ook de andere locaties binnen de gemeente Barneveld hierbij te betrekken vinden in deze week bijeenkomsten plaats in Kootwijkerbroek en Barneveld, met medewerking van de Oranjestichtingen Barneveld en Kootwijkerbroek, die als gastheer optreden. ,,Dinsdag 4 mei organiseren we een thema-avond in De Essenburcht in Kootwijkerbroek en op donderdag 6 en vrijdag 7 mei houden we dezelfde avond in het Schaffelaartheater in Barneveld. Oud-wethouder Evert de Graaf van Putten geeft deze avonden een lezing over de oktoberrazzia in Putten. Aansluitend beantwoordt de 92-jarige Barnevelder Gert van Ee, als zijn gezondheid dat toelaat, vragen, bijvoorbeeld over zijn aandeel tijdens het Pegasus II project (vluchtroute geallieerde militairen vanaf de Veluwe, red.) en wordt hierover een video getoond. Daarna laten we een video zien met ooggetuigenverslagen van inwoners uit de gemeente Barneveld. In Kootwijkerbroek en Barneveld wordt daarbij vooral ingezoomd op gebeurtenissen tijdens de bevrijding rondom Gelkenhorst, Wessel en ‘t Wencop.”
Het is een uitgebreid programma, beaamt Van Elten. ,,Dat is ook niet voor niets. Door nu uit te pakken met veel ooggetuigenverhalen, kunnen we het verhaal onder de aandacht houden. Het zou wat ons betreft dan ook een goed idee zijn de tankroutes in de toekomst om de vijf jaar te herhalen. Zo houd je de herinnering in stand.”
Eén van de locaties in de route is het geboortehuis van Corrie Volkers, geboren Schouten (80) aan de Baron van Nagellstraat. ,,Destijds was ik een meisje van vijftien”, vertelt ze. ,,Ik kan me nog precies die maandagavond 16 april 1945 herinneren. Tegen de avond hadden de Duitsers een rookgordijn getrokken. Van ver was het geratel van de Canadese tanks al te horen. Ze waren toen ergens in de buurt van Harskamp. Met in totaal tien mensen en een kleine baby zaten wij verschanst in de schuilkelder achter de hooiberg. De Duitsers trokken zich toen al terug vanuit Barneveld richting Voorthuizen. Op een gegeven moment hoorden we stemmen. ‘Dat is Engels’, riep een mevrouw, een evacuee uit Oosterbeek die we toen in huis hadden. Zij kende die taal. Direct ging mijn vader naar buiten en nieuwsgierig als ik was rende ik erachteraan. Er stonden twee Canadese soldaten voor het huis, kwartiermakers. Meteen begon mijn vader enthousiast te roepen. De soldaten maanden hem nog om stil te zijn, want er waren nog Duitsers in de buurt. We hebben de soldaten vriendelijk begroet, limonade gegeven en mijn vader had nog een handgemaakte sigaar voor ze. De soldaten staken deze achter hun oor en zeiden vriendelijk gedag. Wij draaiden ons om, terug naar de schuilkelder. De Canadezen waren maar net de hoek om of hoorden schoten. Snel renden we naar de kelder en bleven daar tot de volgende ochtend, we durfden niets meer. In de morgen zagen we één van de twee soldaten op straat liggen, de sigaar nog achter zijn oor geklemd.”
Stichting Voorthuizen Liberation zoekt nog naar meer militaire voertuigen, sponsors en medewerkers voor de verschillende activiteiten. Voor meer informatie, tijden van de verschillende activiteiten en voor aanmeldingen: www.oudbarneveld.nl en www.voorthuizenliberation1945.nl.