Oud Barneveld staat voor ‘levende historie’

Door Tijs van den Brink Met gepaste trots laat Janse het honderdste en tevens jubileumnummer van het verenigingsblad zien. ,,Vier keer per jaar krijgen de leden het blad in de brievenbus en dat voor tien euro lidmaatschapsgeld per jaar. Niks digitaal, gewoon een blad in handen. Wie wil er dan geen lid worden van onze vereniging?”

Op de voorpagina foto’s van molen De Twee Gebroeders, de hervormde kerk in Kootwijk, een klokbeker gevonden aan de Hunnenweg in Voorthuizen en de pomp op de Garderense putbrink. Het Barneveld in de naam Oud Barneveld staat voor alle negen dorpen in de gemeente en niet alleen voor het dorp Barneveld zelf, dat moge duidelijk zijn. Het blad is er niet altijd geweest. De eerste 22 jaar moesten de leden het zonder een eigen uitgave stellen.

Aanvankelijk stond de vereniging, die op initiatief van Th. J. C. Oudemans werd opgericht, voor ‘de bevordering van de kennis van de geschiedenis van land en volk, speciaal van de gemeente Barneveld’, aldus de statuten. Daarin staat verder dat de vereniging dit wilde bereiken door ‘het houden van lezingen, voordrachten, excursies, tentoonstellingen en dergelijke’.

Een belangrijke punt van discussie in de jaren zeventig was de vraag of de vereniging zich hard moest maken voor plaatsing van bepaalde gebouwen op de gemeentelijke monumentenlijst.

,,Je had altijd botsende belangen, sommige huiseigenaren wilden hun woning helemaal niet op die lijst vanwege de beperkingen die dat met zich meebracht. Plaatsing op de lijst was in Barneveld lange tijd een vrijblijvende zaak. Uiteindelijk hebben wij ons ervoor ingezet dit minder vrijblijvend te laten zijn”, memoreert Janse. ,,Stel dat je in Amsterdam alles ook maar vrijblijvend had gelaten, dan was Amsterdam nu een heel andere stad geweest.”

 

De Vereniging Oud Barneveld heeft tegenwoordig een adviserende rol als het gaat om plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst. ,,Eén van ons heeft zitting in de ‘monumentencommissie’.”

 

Als ze het dan toch over monumenten hebben, dan meteen maar een paar successen die nu nog terug te zien in de dorpsbeelden. Overeem: ,,Het behoud van het Concertgebouw in Barneveld vind ik wel het hoogtepunt uit ons vijftigjarig bestaan. Daar kun je toch iedere dag nog van genieten als je in het centrum loopt. Als je bedenkt dat ze eerst het hele gebouw wilden slopen. Later was er sprake van om alleen de voorgevel te laten staan. We hebben ons erg ingezet voor het behoud.” Janse vindt de schaapskooi van Norschoten ook een mooi voorbeeld van behoud van historisch erfgoed.

Kleinere successen heeft de vereniging ook geboekt. ,,In Het Koetshuis, waar het biologisch centrum is gevestigd, hebben ze een foto met daarop een freule op een bankje in het Schaffelaarsebos. Wij hebben twee replica’s van dat bankje aan het Koetshuis geschonken. Vervolgens heeft Het Geldersch Landschap alle bankjes in het bos vervangen door dezelfde replica’s”, zegt Janse.

Hij voegt er met trots aan dat de vereniging financiële bijdragen heeft kunnen geven voor het herstel van de dorpspomp in Garderen, het orgelfonds van de Oude Kerk in Barneveld en het herstel van een oud kippenhok aan de Scherpenzeelseweg. ,,Die oude kippenhokken moeten we in ere houden, die zijn zo schattig”, vindt Overeem.

Ook het toegangshek tot het Oosterbos is er ooit gekomen op initiatief van Oud Barneveld, net als de ‘antieke’ lantaarnpalen op de Spoorstraat in Barneveld. ,,Dat is dus een stukje monumentenzorg waar wij aan hebben meegewerkt”, concludeert de voorzitter. De vereniging gaf ook een bijdrage voor het schoolplein bij de Antoniusschool.

 

Voor de leden doet de vereniging meer. ,,We organiseren lezingen, filmavonden en excursies”, legt de penningmeester uit. Overeem is al 35 jaar de vrouw van de centen bij de vereniging. ,,Het is toch geweldig dat wij dat alles kunnen doen van die tien euro contributie?’’, zegt Janse met een grote glimlach. ,,We hebben de contributie al jaren niet hoeven verhogen, dat komt met name doordat veel leden wat extra bijdragen aan de vereniging, maar ook door fondsen en andere bijdragen”, vult Overeem hem aan.

Terugkijkend moeten de twee bestuursleden constateren dat veel verdwenen is in de gemeente Barneveld. ,,De notariswoning naast de Oude Kerk in Barneveld, de bakkerij van bakker De Vries in Barneveld, Hotel Heidepark tussen Barneveld en Voorthuizen, boerderij Holzenbosch aan de rand van Voorthuizen”, noemt de penningmeester enkele voorbeelden. Janse is echter hoopvol gestemd: ,,De laatste jaren is er duidelijk sprake van een kentering. Eerst hechtte de gemeente nauwelijks belang aan de historische gebouwen”, zegt hij.

,,Er was geen praten aan met de gemeente”, voegt Overeem aan zijn woorden toe. ,,Er was een periode waarin alles maar afgebroken moest worden, meende de gemeente. Neem het pand dat vroeger naast het huis van Lokker aan de Amersfoortsestraat stond. Dat moest weg omdat de straat verbreed zou worden. In plaats daarvan kregen we een rosarium, niet veel meer dan wat grasveldjes tegenwoordig.”

‘Oud Barneveld’ heeft een flinke groei doorgemaakt. Tien jaar geleden telde de vereniging zo’n tweehonderd leden, nu zijn dat er dik 650. Het overgrote deel bestaat uit 40-plussers. ,,Jongeren hebben nu eenmaal minder interesse voor oude gebouwen in de eigen plaats, net als vaak voor klassieke muziek. Die liefde komt meestal later.”

Toch daagt hij jongeren wel uit zich bij de vereniging aan te sluiten. ,,Ik snap best dat ze niet naar de lezingen komen, ik begrijp ook dat ze een filmavond aan zich voorbij laten gaan. Maar heb er een tientje voor over, later heb je er plezier van”, verzekert Janse.

Flink aan de weg timmeren heeft de laatste tien jaar geleid tot de groei van het ledental. Die leden komen uit de hele gemeente Barneveld en zelfs ver daarbuiten. ,,We zijn een vereniging voor de hele gemeente Barneveld”, benadrukt de voorzitter.

 

De toekomst? Janse: ,,In de eerste plaats willen we de historie van de gemeente Barneveld levend houden door onze activiteiten. Onlangs is er weer een nieuw filmpje opgedoken van de Oud Veluwse Markt van 1968, daar gaan we natuurlijk iets mee doen. Wat betreft de monumenten hoop ik echt dat het pand van Van der Horst aan de Schoutenstraat opgeknapt zal worden. Ik heb gehoord dat boerderij Holzenbosch in Voorthuizen met het middeleeuwse bakhuisje ernaast weer in oorspronkelijke staat herbouwd gaat worden. Verder hoop ik van harte dat de voormalige Cornelia Bewaarschool, de eerste kleuterschool van Barneveld, bewaard zal blijven en opgeknapt kan worden.”

Wat penningmeester Overeem betreft, mag het gemeentebestuur ook de Nairacstraat en Emmastraat in Barneveld in de gaten blijven houden. ,,Dat zijn natuurlijk twee heel bijzondere straten nog grotendeels in de oorspronkelijke staat.” Janse: ,,Natuurlijk schuift alles op, ik hoop dat het mooie gebogen pand op de hoek Langstraat/Jan van Schaffelaarstraat, naast de Oude Kerk in Barneveld, bewaard zal blijven.”